Isang Salitang Maraming Kahulugan

Sinulat Ni Carena Marte Murillo

Sa dinami-dami ng mga salita na ating ginagamit sa araw-araw, ang salitang ito lamang ang laging nakakapagpapaalaala sa akin ng kagandahan ng buhay. Ito rin ang salitang sumusubok sa aking katatagan. Sabi nila ang salitang ito ay maraming kahulugan mabuti man o masama. Ito halos ang dahilan ng lahat ng taong nabubuhay kung bakit sila natututong lumaban o magparaya. Hindi ko pa lubos na nauunawaan noon ang kahulugan ng salitang ito at lalong hindi ko nasisiguro kung meron nga nito. Ngunit halos lahat ng tao ay mariringan mo na binabanggit ang salitang ito sa ibat-ibang pamamaraan. Ang salitang iton rin ang dahilan kung bakit ang tao ay nakararamdam ng ligaya, kalungkutan, paninibugho, pagpaparaya, kasakiman, at pagkabigo. Ang salitang ito ay maari mong madama maging ukol sa kalikasan o sa bayan.

Lumaki ako sa tahanang punong-puno nito. Simula sa aking mga magulang at mga kapatid, ibinigay nila ito sa akin ng walang pag-iimbot. Subalit natakot ako at nalungkot sa aking mga nakita sa labas. Marami pala ang mga pinagkaitan nito. Sa kabilang banda, mayroon din na mga mapaglaro ukol sa salitang ito.

Nagdaan ang panahon at ako ay natutong makipagbuno sa agos. Nandoon din ang mga pagkakataon na ako ay umiwas upang hindi ko maranasan ang masaktan o makasakit. Masyado akong naging mapagtangol sa aking sarili. Subalit ang katotohanan ng aking pag-iwas ay ang karuwagan. Ako ay naging duwag na makaranas ng pighati.

Merong isang kaibigan ang nakapagsabi sa akin na malalaman mo lang ang tunay na kahulugan ng salitang ito kung ikaw ay masasaktan. Subalit ayaw kong masaktan kaya mas pinili ko ang umiwas. Sa di sinasadyang pangyayari na dulot ng pagkakataon, ang aking kaibigan ang naging salamin ko ng masamang bunga ng salitang tinutukoy ko. Masyado syang naging bigo dahil dito.

Ngunit sadyang hindi mo masasabi ang agos ng tadhana. Isang tao ang pumukaw nito sa akin. Ni hindi sinasadya o pinilit. Isang araw ay naramdaman ko na lang na ako pala ay hindi kasing manhid o duwag ng katulad ng iniisip ko. Dahil sa kanya, natuto akong lumaban, manindigan, umasa, magtiwala at makita ang kagandahan ng buhay na hindi ko pa nakita. Natutunan ko kung paano ang umibig.

Ang dating payak at walang panganib na pamumuhay ay napalitan ng pakikipagsapalaran. Natuto akong makibaka. Natuto akong maging matatag. Subalit nandodoon pa rin ang pangamba. Nandodoon pa rin ang takot na ako ay masaktan. Ang tanging nagsisilbing lakas ko upang mapaglabanan ang lahat ng ito ay ang aking kabiyak. Kung wala siya, hindi ko alam kung saang direksyon ako babaling.

Natuto akong magmahal. Hindi ko man ginusto na ito ay matutunan, nagising na lang ako isang araw sa katotohanan na ito na pala ang nagpapagalaw sa aking buhay.

Ayaw kong matutunan ang magparaya. Hindi ko gagawin ang magparaya at isuko ang taong pinakamamahal ko. Sa kanya umiikot ang buo kong pagkatao. Sabihin man ng iba na ako ay sakim, hindi ako makakapayag na may ibang umangkin ng pag-ibig na dapat ay nakalaan lang sa akin.

Kasakiman ba na ipagtangol ang tahanan na aming itinayo? Marami na ring nagdaang bagyo ngunit ang tahanan na ito ay nakatayo pa rin. Patuloy itong mananatili hangang ito ay nakasalig sa pag-ibig. Kung ano man ang pinagdadaanan namin ngayon, alam ko na ito ay aming mapagtatagumpayan na magkasama.

Ang Lupang Ito

by Gary Granada
(Download MP3)

Simoy ng bukid at hamog sa linang
Luntiang paligid ang aking kinagisnan
Mahal na magulang at mga anak ko
Dito isinilang sa lupang ito

Sa init na labis at salat na ulan
Dinilig ko ng pawis ang lupang tigang
Binhi ay sumibol, nag-usbong, nag-uhay
Nagbunga at bumuhay ng maraming buhay

Ngunit dumating ang araw
Ang lupa'y naagaw at nasiil
Ng mga dayuha't banyagang
May mahiwagang dokumentong papel

Ang aking paniwala magmula pa noon
Iba sa panukala na nakasulat doon
Ang sinabi ng pari ay di raw totoo
Na Dios ang may-ari ng lupang ito

Sa aking bulong at sigaw
Tangis at hiyaw at walang nakinig
Ngunit sa kataastaasan
Ang katotohanan kailanman'y di lingid

Ang Dios ng pag-ibig at kapayapaan
Dios din na hukom, Dios ng katarungan
Babalik na ang hari, magsusulit kayo
Sa tunay na may-ari ng lupang ito

5th Tomas Arejola Literary Contest

Rules and Regulations

1. Open to all Bicolano writers writing in any of the Bikol languages. There shall be no discrimination on the basis of age, gender or religion. Contestants under 18 years of age are, however, required to submit a certificate of parental consent.

2. The 2008 Premio is open in the poetry, fiction, essay, drama and the novel categories.

* Entries in poetry must consist of at least 10 poems but not more than 15 poems.
* Entries in fiction should be at least 7 pages in length but should not exceed 9 pages. Entries in the children’s fiction should be at least 5 pages in length but should not exceed 8 pages. Entries with a plot and narrative suitable for an illustrated storybook of at least 30 pages are preferred.
* Entries in the one-act play must be of sufficient length to approximate a performing time of at least thirty minutes. Full-length plays should have a performing time of at least an hour and a half. Entries in the play categories may be intended for children and/or adults. Plays for children, however, should be directed principally to promote Bicolano values and traditions in the grade school level, ages 7 to 12.
* In the essay category, entries should be at least 5 pages in length but should not exceed 8 pages.
* Entries in the novel may deal with any subject, provided it is tackling issues relevant to Bikol realities.

3. Only new and unpublished works are acceptable. A work that has been awarded a prize in another contest is not qualified for the awards.

4. Entries should be written originally in Bikol and not a translation of a work written in another language. The works must show literary merit and social significance.

5. Contestants may join in all categories but can submit only one entry per category.

6. All entries must be submitted in four copies, double spaced on 8 1/2 X 11 inches bond paper with one inch margin on all sides and the page number typed consecutively, e.g., 1 of 8, 2 of 8 and so on. Font must be Arial and font size must be 12. Entry must be submitted with pseudonym only and not the author’s real name. Author’s name and pseudonym must be submitted in a separate sealed envelope together with a bio-data containing the author’s literary background, an ID picture, and contact information. A notarized declaration of originality and authenticity of authorship must accompany the entry.

7. Entries must be addressed to the Premio Tomas Arejola para sa Literaturang Bikolnon 2008 at the above address not later than July 31, 2008. Entries sent by mail or courier must be postmarked /invoiced not later than July 16, 2008.

Entries submitted via e-mail must be a Word Document file and sent as an attachment together with the contestant’s bio-data containing his/her literary background and a notarized certification or authenticity of authorship of the entry. The original copy of notarized certification and ID picture must then be sent to 2008 PTALB thru mail. Entries submitted via e-mail must be submitted not later than July 31, 2008.

8. Failure to comply with any of the requirements shall result in disqualification from the awards.

9. Copies of winning entries shall remain with and become property of the Premio. Copyright of the works remain with the author but the latter grants, assigns and transfers into PTALB the right without necessity of any payment other than the prize which may have been awarded to publish the winning entry or portion thereof as it may at its discretion.

10. The Premio has the right of action against the author if it may later on discovered that the contestant is not the creator or owner of the copyright to the winning work. The Premio shall not be liable to any court action if a third party files a case against the winner and/or contestant who plagiarized the work of the said third party.

11. Finalists from each category shall each receive the Premio Tomas Arejola Diploma of Merit. A top winner will be chosen from among the finalists who shall then receive the Premio Tomas Arejola medallion and P2, 500 cash prize. All of the said category winners is eligible for the Grand Prize, the winner of which shall receive the cash prize of P10, 000 and will be named Parasurat kan Taon (Writer of the Year). The winners shall be responsible for the payment of government taxes.

12. Names of the finalists will be announced in local weeklies and radio stations around mid-August 2008.

13. The Board of Judges shall have the discretion not to award any prize if in its judgment no meritorious entry had been submitted.

14. The Premio has the sole right to designate the persons who shall constitute the Board of Judges. The decision of the majority of the Board shall be final.

15. The names of the winners and members of the Board of Judges shall be announced on or before Sept 18, 2008, Tomas Arejola’s 143rd birth anniversary, in a gala awarding ceremonies in Naga City.

16. Send your entries to “Pang-Lima na Premio Tomas Arejola para sa Literaturang Bikolnon, The Arejola Foundation for Social Responsibility, c/o Museo de Caceres, Elias Angeles St. Naga City, Philippines” or email PTALB through suratbikol@gmail.com.

Pagsamba at Pakikibaka

By Gary Granada
(Download MP3)

Ang pagsamba at ang pakikibaka
Pagpupuri at ang pakikipagkapwa
Ang pagsamo at pakikisalamuha
Sa pangalan niya

Alang-alang sa kanyang kadakilaan
Ang katarungan at kapayapaan
Alang-alang sa kanyang kaluwalhatian
Ang kalayaan ng sambayanan

Pagsasapamuhay ng ating pananalig
Bunga ng pinakadakila niyang pag-ibig
Ang gawa ng pananampalataya
Sa pangalan niya

Alang-alang sa kanyang kadakilaan..

Si Kristo'y sapat at ganap na kaligtasan
Ng ating kaluluwa at lupang katawan
Kung mahal natin ang Dios
Ang dukha't nagdarahop
Ang api at hikahos
Sa pangalan ni Hesus
Kalingahin na